Tôi trở về đời thường

Tháng 3.83, sau nhiều lần lách không phải đi học sĩ quan với lý do duy nhất: đất nước tổng động viên, anh em lên đường, nay tròn nghĩa vụ, cho anh em về tiếp tục đi học, khi nào Tổ Quốc "cần", anh em lại lên đường và chính vì câu khi nào cần đó mà anh em Nam bộ trong QĐ 3 chúng em được "ưu tiên" cho đi học SQDB ( mà nếu tôi nhớ không lầm thì đây là khóa SQDB đầu tiên của quân đoàn và học viên phần lớn - nếu không muốn nói toàn lính Nam bộ nhập ngũ 4.79) Thôi vậy cũng được, anh em cũng cảm thấy thoải mái và hài lòng với quyết định này, điều quan trọng: sau 3 tháng, anh em có thể trở về nhà.

Rồi 3 tháng ngắn ngủi cũng trôi qua, ngày tốt nghiệp, anh em chúng tôi cũng được làm lễ tốt nghiệp, được trao quân hàm, được phát 1 bộ đồ SQ bốn túi đàng hoàng, được liên hoan 1 bữa túy lúy, sau buổi liên hoan đó anh em chúng tôi kẻ ở người đi ngậm ngùi bịn rịn ( số là về trường quân chính QĐ đợt đó ngoài anh em tôi còn có một số anh em khác như Hùng mèo, Chuột, ... tham gia lớp SQ quân chính). Cũng trong thời gian học SQDB anh em chúng tôi "tích cực" liên hệ với hậu phương để tìm bến bờ mới sau khi giã từ áo lính. Đám lính học sinh chúng tôi nguyện vọng lớn nhất là tiếp tục được đi học, nhưng khổ nỗi học phổ thông thì không thể vì "già" hết rồi ( nhưng sau này khi về tỉnh, trong số anh em chúng tôi ở Mỹ Tho có B. sói rất dũng cảm xin về học tại đúng ngôi trường anh em chúng tôi ra đi - trường Nguyễn Đình Chiểu, anh em cứ nói đùa: thằng sói về trường chộp cừu non ) Riêng tôi, các cụ ở hậu phương sau khi trình bày nguyện vọng của "các cháu" với Ban tổ chức Tỉnh Ủy TG, tôi đã được tiếp nhận về Ban và được hứa sẽ tiếp tục đi học theo đúng nguyện vọng. Mừng quá trời, tôi không nhớ rõ các bạn tôi ra sao, nhưng khi có quyết định chấp thuận nhận về Ban, tôi được hưởng chế độ xuất ngũ chuyển nghành, khi ra quân tôi nhớ mình chỉ lãnh tiền tàu xe, tiền 1 tháng lương 1/ 1 bộ đồ SQ 4 túi ... hết ( còn gì nữa thì không nhớ nổi )...
Tạm biệt trường quân chính QĐ 3, tạm biệt phố Thắng, Hiệp Hòa, Hà Bắc mà chẳng đến bao giờ chúng tôi mới có dịp trở lại. Anh em tôi từ các tỉnh cũng chia tay nhau và hẹn ngày gặp lại trên quê hương mỗi đứa ( cái may của anh em chúng tôi khi về học SQDB là được sống chung với nhiều anh em từ các tỉnh khác của QK 9 mà trước đây ngoài anh em Đồng Tháp ở cùng E 48, chúng tôi chỉ biết nhau qua danh tính các D huấn luyện tại Khe Lang ).

Rời Hà Bắc, tôi và anh Xồ quyết định xuôi về Bắc Thái thăm gia đình mẹ nuôi chúng tôi ( thật sự chi tiết này do chị Kết hàng xóm của mẹ tôi kể lại trong lần tôi về thăm nơi đóng quân cũ ở Đại Từ, Thái Nguyên tháng 3.2012 ), vào Cốc Lẫm thăm và chào gia đình mẹ Lạc và cũng là chào mọi người đã gắn bó, yêu thương, đùm bọc chúng tôi trong suốt 4 năm trên đất Bắc Thái để về Nam, trong đợt đó, chúng tôi cũng ghé vào thăm anh em trong đơn vị cũ và được biết đơn vị đang chuẩn bị chuyển về Phổ Yên. Chia tay mọi người, chia tay một khoảng thời gian đáng nhớ gắn liền với những tấm lòng của những người dân mộc mạc, chất phát mà chúng tôi chìu mến gọi là bố mẹ, là anh chị em dành cho chúng tôi suốt 4 năm trời tại một địa danh cách quê hương chúng tôi vài ngàn cây số. Những cái bắt tay, những câu nhắn gửi, những lời hứa sẽ quay trở lại ... còn nao lòng người đi và thôi thúc chúng tôi cho đến tận ngày hôm nay.

Vài tấm hình ghi lại ngày tôi về thăm đơn vị cũ 3.2012: Thăm chị Kết ... chị giờ đã già đi nhiều, 25 năm rồi còn gì, khi tôi giờ muối cũng đã nhiều hơn tiêu



Chụp chung với các anh em kết nghĩa với tôi: anh Dầu, em Minh ( ngày tôi đóng quân, anh Dầu đã lập gia đình, còn Minh khoảng hơn 10, vậy mà bây giờ đã ngồi sui gia rồi ... )



Mấy anh em chụp hình trước bàn thờ bố mẹ nuôi tôi...



....

..

Rời Bắc Thái, con đường về Nam của mấy anh em tôi bắt đầu. Điểm dừng đầu tiên là Hà Nội, anh Xồ và anh Diên lên đường về Nam trước, tôi, Điệp, Phong lưu lại ở Hà Nội và tá túc ở nhà Điệp, 1 căn nhà nhỏ trong con ngõ nhỏ của đường Trần Phú. Điệp khác tôi vì có quê hương bên ngoại tại Hà Nội, mẹ hắn vẫn ở lại Hà Nội và đi bước nữa với người dượng sau khi chia tay với ba Điệp. Hai ấn tượng còn nhớ mãi trong thời gian ngắn ngủi lưu lại HN là tiếng xe lửa rần rần chạy sau lưng nhà Điệp, chúng tôi không quen nên khó ngủ vô cùng, nhưng cha dượng của Điệp thì ngủ vô tư, thậm chí đứa em ngỏ mới sinh của hắn cũng vô tư không kém , tôi nhớ mãi nhận xét của cha dượng Điệp về lối ẩm thực hổ lốn của dân Nam chúng tôi qua ví dụ: bánh mì thịt thì chỉ cần bánh mì và thịt, sao cứ phải nhét cả đống rau vào đó làm gì ? và theo ông như vậy phải gọi là bánh mì rau thịt , ông cho rằng như vậy thì sẽ mất cái vị của thịt với bánh mì ... và còn nhiều dẫn chứng khác cái gì dân Nam chúng tôi cũng ấn kèm cả đống rau , Biết làm sao được khi đó là thói quen ...

Ấn tượng nữa là chuyến dạo HN của 3 anh em chúng tôi với cô em gái (con riêng của dượng) và cô bạn của cô ấy. Ngày ấy lính ra quân từ miền rừng rú về HN sao mà thộn thộn thế nào ấy, tôi cứ nhớ mãi cái cảm giác được chở các em bằng xe đạp trên đường phố HN, vô tư, tự nhiên không suy nghĩ cô em ngồi sau theo thói quen cứ "sờ eo" chàng lính làm mình có cảm giác nhột nhạt lẫn sương sướng âm ỉ, ngày đó đám mình cũng vẫn dạng lính cốt học trò nên chưa thành "quái" nên cảm giác "xốc nhẹ" âu cũng là lẽ thường tình. Mấy anh em đi thăm thú khá nhiều nơi, chụp hình lưu niệm trong công viên Lê Nin ...

....

....
Tàu xe ngày ấy khỏi kể các bác cũng biết khó khăn cỡ nào, mặc dù mẹ Điệp cũng nhờ vả trầy trật, chúng tôi cũng thật khó khăn để kiếm được 2 tấm vé về Huế. Theo kế hoạch trên đường về Nam tôi sẽ ghé Huế, Điệp sẽ về SG, nhưng do vé thẳng khó khăn, nên tôi đã thuyết phục Điệp ghé quê ngoại tôi rồi sẽ tính tiếp, hy vọng chặng Huế - SG không quá khó khăn như HN - SG. Vậy là tôi có thêm bạn đồng hành trên con đường về thăm quê ngoại. Rời HN, có lẽ cả chặng đường từ HN về đến Huế, ấn tượng lớn nhất của tôi là khi tàu chạy qua ga Đức Lạc, nơi anh em chúng tôi hơn 4 năm trước đã dừng lại nơi này và gắn bó với miền đất Đức Thọ - Nghệ Tĩnh 6 tháng trời để huấn luyện, rồi cũng sân ga này anh em chúng tôi lại lên tàu tiếp tục hành trình ra Bắc tháng 11 - 79 và bây giờ gần 4 năm sau anh em chúng tôi lại đi ngang qua nó để về Nam và có lẽ sẽ thật rất lâu nữa tôi mới có dịp đặt chân lên sân ga này ( nhưng đến tận hôm nay, tôi chưa một lần xuống lại sân ga ấy! ).

Huế, quê ngoại của tôi, thật tình thôi thúc duy nhất để tôi về quê ngoại là để gặp các cậu tôi, những người đã tập kết ra Bắc cùng mẹ tôi, còn các dì, các cậu ở quê, cảm giác thân thiết không được sâu đậm lắm. Kể từ ngày giải phóng, gia đình chúng tôi về thăm quê ngoại duy nhất 1 lần năm 77 và lần này là lần thứ 2 sau 6 năm. Tôi và Điệp nghỉ tại nhà cậu Tư tôi, cậu công tác trong ngành công an suốt thời gian tập kết và trở về Huế. Nhắc tới ông tôi nhớ mãi chi tiết: từ ngày tôi biết ông là công an đến khi về Nam, ông đeo hàm 4/, cha mẹ tôi bảo ông đeo 4/ lâu lắm rồi và không thể lên 1// do ông cậu kế của tôi là 1// hậu cần, phục vụ trong quân đội VNCH. Cả hai ông đều bị cái lí lịch tréo ngeo kiềm chế sự thăng tiến trong sự nghiệp. Tuy vậy hai cụ rất yêu thương nhau vì với cậu 4 tôi, cậu 5 ở lại Huế mà không đi tập kết là lãnh nhiệm vụ bảo vệ, chăm sóc cho ông bà ngoại tôi vì quá già để có thể ra Bắc, và để bảo vệ cho ông bà ngoại, cậu 5 tôi đã thi vào trường SQ Đà Lạt, sau đó chạy chọt để phục vụ trong ngành hậu cần và nhờ có ông nên ông bà ngoại tôi mới thoát sự thanh trừng của chính quyền Ngụy.

Một điều mà chúng tôi cũng trải nghiệm trong những ngày ở nhà cậu tôi ở Huế: Mợ Tư tôi nấu đồ ăn theo kiểu Huế ... Ôi thôi tuyệt vời vì vốn dĩ mợ tôi mang dòng dõi: Công tằng tôn nữ .... gì gì đó, thế mà hồi còn nhỏ ở HN, chúng tôi cũng thỉnh thoảng về Quảng Bá, nơi gia đình cậu Tư tôi ở lại chẳng khi nào biết được tài nghệ nấu ăn của mợ tôi - Hay tại hồi đó tôi còn nhỏ, nên ăn uống hoặc nhận xét về ẩm thực có vẻ qua loa? Nhưng quả thật lần ra quân ghé Huế, mợ tôi đã mở mắt cho chúng tôi. Nói vậy chứ ngày đó Huế còn nghèo, lấy đâu cao lương mỹ vị mà ẩm với thực, nhưng cái mà chúng tôi nhớ là từ những thực phẩm rất bình thường như những trái vả, rau ráng bình thường, hay mớ cá nhỏ, mớ tép ... qua tay mợ tôi thấy rõ đặc trưng Huê: thanh tao nhưng rất riêng!

Ngày ấy ở Huế chẳng có gì để tham quan, "du lịch" thành nội, lăng tẩm, tất cả các di tích liên quan đến triều Nguyễn đều không mở cửa cho công chúng, chúng tôi ngoài nhiệm vụ chính đi thăm thú bà con, họ hàng, tôi chỉ có thể giới thiệu cho Điệp biết sông Hương thơ mộng, cầu Tràng Tiền cổ kính trong lòng Huế nghèo khó và thanh tịnh đến buồn nao lòng. Việc mua vé cho chặng đường còn lại ở Huế không còn là vấn đề lớn vì nhờ có các cậu tôi cũng là chức sắc đương nhiệm ở Huế lúc đó nên chúng tôi khá dễ dàng có vé để về Nam. Điều chúng tôi lo lắng cho chặng đường tiếp theo là thời tiết vì ngày ấy mưa bão sảy ra nằm đường là chắc chắn ... và tôi cũng nếm trải đã đủ trong đợt trả phép giữa năm 81, khi tàu từ SG ra HN bị nằm lại Nha Trang suốt 2 tuần liền vì lũ lụt cuốn trôi đường ray.
....

Cuối cùng 2 anh em tôi cũng kết thúc hành trình "lang thang" từ Bắc vào Nam. Về đến Sài Gòn, về đến nhà rồi, nhưng khổ nỗi tàu chỉ về ga Bình Triệu lúc chập tối vậy là chúng tôi có dịp để ghé về nhà bác tôi ở SG, lưu lại đó 1 đêm, sáng hôm sau sẽ "tất tả" lao về nhà. Thật khổ cho những người bạn tôi thời đó, SG - MT chỉ hơn 70km nhưng để có điều kiện lên thăm thú SG thì cũng là cả một chuyện đáng phải bàn, nay tuy có điều kiện nhưng thật tiếc vì đứa nào cũng nóng ruột muốn về nhà, nên cả hai quyết định trở về MT mà không lưu lại SG theo kiểu nhân tiện....

Tôi nhớ những ngày ngăn sông cấm chợ hồi ấy thật là mệt mỏi khi phải thực hiện hành trình có 70 cây số mà mất đứt nửa ngày trời, từ việc làm sao có được tấm vé, rồi chờ đợi xe về bến, rồi nhồi nhét lên xe, có vé ngồi trên những chiếc ghế mà người ta cố tình làm nhỏ hơn, khoảng cách giữa các dãy ghế hẹp lại với mục đích duy nhất là tăng thêm ghế ngồi, chưa hết các loại ghế gỗ nhỏ, thậm chí khỏi cần ghế, cứ có chỗ trống là đặt mông vào mà ngồi. Người nhét, lèn với người, với hàng hóa dấu diếm, nhồi nhét khắp nơi mong thoát khỏi các trạm kiểm soát của các tỉnh, các huyện. Xe lăn bánh là mừng, nhưng đi một chút là dừng, một chút lại có một tốp "liên nghành" lên lục soát và tịch thu từ cân thịt heo đến cả những ký gạo..., điệp khúc đó lập đi lặp lại khiến không chỉ con buôn, mà khách đi xe cũng vô cùng mệt mỏi, chưa hết, đúng là xe với cộ, xe đò thời đó đa phần cũ kỷ, chạy cà rịch ca tang, nằm đường như cơm bữa, may mới trót lọt không phải tăng bo ... thật không thể nghĩ rằng chúng ta cũng đã sống qua được cái thời trăm bề khốn khó đó.

Ngày trở về, mẹ tôi thật sự lúc này mới nước mắt lưng tròng, mừng vì tôi đã thực sự được về nhà, không như kỳ về phép rồi lại trả phép năm 81. Một trong những câu đầu tiên của mẹ là: con thèm ăn gì, để mẹ đi chợ? Tôi nhớ mãi cái ngày về phép năm 81 khi nghe mẹ hỏi câu tương tự, tôi cũng vô tư hết biết khi trả lời mẹ: con chỉ cần vài chén cơm gạo mới với nước mắm nguyên chất là tuyệt vời rồi ... nghe xong câu trả lời "ngu ngốc" của thằng con trai bà khóc như mưa ... còn bây giờ thì tôi "khôn ra" rồi, mà thật sự tôi thèm món canh chua cá hú mẹ tôi thỉnh thoảng nấu cho cả nhà hồi chưa đi lính, thích nhất là miếng mỡ cá ở bụng, sao mà nó béo nhưng không ngậy chút nào khi húp chung miếng nước canh chua ... hơn 4 năm rồi, tự nhiên tôi thèm, thèm theo ký ức, thèm theo bản năng vì cả 4 năm trời trong lính hầu như chúng tôi rất ít khi được ăn cá, chứ đừng nói cá hú, loại cá hình như chỉ có ở miền Nam. Còn câu đầu tiên của ba tôi mà tôi vẫn nhớ: nghỉ ngơi vài ngày rồi qua trình diện các bác, các chú bên ban, ba tôi là vậy, không mừng rỡ, vồn vập, nhưng tôi cảm nhận sự lo lắng của ông dành hết cho tương lai của tôi khi ông đã thành công trong việc chuyển nghành cho tôi từ quân đội về dân chính và được tiếp tục đi học ( phải nói là tôi cũng hên khi quyết định đi học SQDB trước khi ra quân vì là SQ thì mới có chế độ chuyển ngành, còn CS thì không, và thực sự là hên vì tận sau này tôi mới biết)...

...
Trở về nhà, không còn chế độ, điều lệnh, báo động, không còn ăn đói nhịn khát, không còn không biết ngày mai sẽ ra sao, không còn cảm giác luôn đợi và chấp hành lệnh... nhưng cũng không còn được nhà nước "nuôi" và trực tiếp đối diện với những trần trụi của cuộc sống đời thường. Khoảng thời gian đó chắc chắn sẽ là mãi mãi với tất cả mọi người từng sống qua thời đó đơn giản vì từng chi tiết có thể quên, nhưng về tổng thể của sự khó khăn thì nó giống như vết hằn sâu trong tâm trí dễ gì quên.

Cảm nhận đầu tiên của sự khó khăn trong cuộc sống của gia đình tôi từ cái tủ lạnh, nghe có vẻ ngược đời, sao không từ cái chổi cùn, cái rế rách quen thuộc của một thời bao cấp mà hầu như nhà nào cũng "có" ?, nhưng đơn giản vì cái tủ lạnh cũ ba được cô Năm tôi mua dùm khi ba tôi về Nam tiếp quản SG, trải qua gần 10 lưu lại với gia đình tôi từ SG về Mỹ Tho ... là nguồn thu "quan trọng" phụ thêm vào đồng lương công chức "vừa có cỡ vừa còm cõi" của ba tôi và mẹ tôi.

Nhìn hàng ngày rất đúng giờ bà gỡ đá cục và thay nước nước mới cho dù nhiều khi vì lý do gì đó như để ly đá không cân, không đúng vị trí, hay tại bản thân cái tủ lạnh đã quá già cỗi sẵn sàng sục sịch mọi lúc ... đá không đủ đông vẫn còn bọng nhưng vẫn phải thay vì không thay sẽ không đủ một ngày 2 mẻ đá đi giao cho người ta. Đá cục cho vào cái giỏ cước màu xanh xanh, cái lưng oằn xuống để đạp xe những lúc ngược gió, hay tất tả dưới trời nắng chang chang nhưng không phải vì sợ nắng mà sợ đá tan, người ta chê ...

Những ngày trời mưa thì thật là thảm họa, ngày nắng họ giục, ra trễ họ xài xể, dọa này dọa nọ, còn ngày mưa họ trốn biệt hoặc tìm lý do nào đó để từ chối ... đơn giản vì ế, vậy là nước đá chảy thành dòng theo từng vòng xe đạp, suốt cả chặng đường tiếp tục đi mời ... mong sao bán được mớ đá "ế" vì thời tiết. Mà tiền thu được từ bịch đá cục có nhiều nhặn gì cho cam, ít lắm, lâu lắm mình không nhớ nổi ... khoảng 1 hay 2 đ gì đó, nhưng vẫn phải làm vì không có nó sẽ mất đi sự chi tiêu của vài ngày, hay đơn giản một "sự kiện" nào đó như kiểu nồi canh chua cá hú khi đón tôi về, hoặc những thứ trời ơi bất thần rớt xuống ...