Đăng Nhập
Những năm qua, cùng với hoạt động đối ngoại nói chung, đối ngoại quốc phòng (ĐNQP) đã tập trung giải quyết các vấn đề về biên giới, lãnh thổ, ranh giới biển và thềm lục địa với các nước liên quan, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, trước những diễn biến phức tạp ở khu vực và thế giới, ĐNQP cần tích cực, chủ động triển khai các biện pháp trên cơ sở luật pháp quốc tế và quy tắc ứng xử của khu vực.
Chủ quyền lãnh thổ là quyền làm chủ một cách độc lập, toàn vẹn và đầy đủ về mọi mặt lập pháp, hành pháp và tư pháp của một quốc gia trong phạm vi lãnh thổ của quốc gia đó. Chủ quyền lãnh thổ mang giá trị thiêng liêng, bất khả xâm phạm; tồn tại trong tiềm thức mỗi người, trong nhiều thế hệ và là nhân tố vật chất hình thành, phát triển lòng yêu nước, tinh thần độc lập, tự chủ của mỗi dân tộc. Vì thế, những vấn đề liên quan đến chủ quyền lãnh thổ giữa các nước, nhất là các vấn đề về tranh chấp biên giới đất liền và ranh giới biển đều hết sức nhạy cảm, phức tạp và việc giải quyết nó cũng gặp nhiều khó khăn.
Nước ta có đường biên giới dài, tiếp giáp với nhiều nước, bao gồm biên giới trên đất liền, trên biển và trên không. Mỗi tuyến biên giới có tính pháp lý riêng, có cách xác định khác nhau, do đó yêu cầu về quản lý, bảo vệ cũng có những nội dung khác nhau. Chỉ tính riêng tuyến biên giới đất liền và trên biển nước ta có chiều dài khoảng 7.927 km [1], đi qua nhiều địa bàn, án ngữ nhiều cửa khẩu, hải cảng giao thương quốc tế nên có vị trí chiến lược về kinh tế, quốc phòng - an ninh (QP-AN) và đối ngoại, là địa bàn phức tạp và nhạy cảm trong quan hệ quốc tế. Chính vì vậy, bảo vệ sự ổn định lâu dài chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc nói chung, khu vực biên giới quốc gia nói riêng, là nhiệm vụ căn bản, trọng yếu, thường xuyên của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; trong đó, ĐNQP - một bộ phận hợp thành đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước - giữ vai trò hết sức quan trọng. Đặc biệt, trong bối cảnh nước ta hội nhập ngày càng sâu hơn, toàn diện hơn với khu vực và thế giới, các yếu tố tác động đến quản lý, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ cũng đa dạng và phức tạp hơn thì ĐNQP càng có ý nghĩa quan trọng, nhằm vừa bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, vừa góp phần kiến tạo môi trường hòa bình để phát triển đất nước.
Những năm qua, cùng với công tác đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, ngoại giao nhân dân, công tác ĐNQP đã triển khai các hoạt động trên nhiều lĩnh vực, với nhiều đối tác, mang tính đột phá và đạt được kết quả quan trọng. Chỉ tính giai đoạn 2011 - 2013, chúng ta đã ký 50 văn bản hợp tác với 26 nước và tổ chức quốc tế. Đến nay, đã mở 34 cơ quan Tùy viên Quốc phòng tại các nước và đã có 45 quốc gia đặt cơ quan này tại Việt Nam. Cơ chế đối thoại chiến lược, đối thoại chính sách quốc phòng được phát huy mạnh mẽ, đem lại hiệu quả rõ rệt trong việc xây dựng lòng tin với các nước đối tác.
Điểm nhấn của ĐNQP là, chúng ta đã tập trung đẩy mạnh quan hệ hợp tác với các nước láng giềng có chung đường biên giới và với các nước trong khu vực, góp phần quan trọng vào nhiệm vụ bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Trong đó, việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý quốc tế về biên giới; mở rộng giao lưu, hợp tác với các lực lượng bảo vệ biên giới các nước láng giềng, nhằm xây dựng đường biên giới ổn định, hòa bình, hữu nghị, cùng phát triển được đẩy mạnh và đạt hiệu quả thiết thực. Cùng với đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, ngoại giao nhân dân, ĐNQP đã chủ động đấu tranh, đàm phán, ký kết nhiều hiệp định, hiệp ước với các nước láng giềng, tạo khuôn khổ pháp lý quốc tế về biên giới, lãnh thổ. Đối với Trung Quốc, chúng ta đã hoàn thành cơ bản phân định, cắm mốc đường biên giới thực địa trên đất liền, trên Vịnh Bắc Bộ cùng các văn bản pháp lý sau phân giới, cắm mốc. Đặc biệt, tháng 3/2014, Bộ Quốc phòng hai nước đã tổ chức thành công “Giao lưu Quốc phòng Biên giới” lần đầu tiên; qua đó, thiết lập cơ chế hợp tác mới, tạo đột phá trong quan hệ quốc phòng Việt Nam - Trung Quốc.
Đối với Lào, ĐNQP đã xúc tiến hợp tác xây dựng một số công trình quốc phòng và cụm bản hậu phương chiến lược tại những địa bàn trọng điểm về QP-AN; xây dựng, củng cố chính quyền cơ sở, cụm bản biên giới phát triển theo hướng: gắn phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) với tăng cường QP-AN, góp phần ổn định tình hình ở một số khu vực phức tạp, tạo chuyển biến tích cực về nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân vùng biên giới... Đến nay, việc tôn tạo, tăng dày mốc quốc giới giữa hai nước đã hoàn thành theo đúng kế hoạch đề ra, tạo cơ sở vững chắc để xây dựng tuyến biên giới Việt Nam - Lào hòa bình, ổn định và phát triển. Với Cam-pu-chia, hai bên đã, đang thúc đẩy hợp tác, duy trì ổn định vùng biên giới; phấn đấu hoàn thành phân giới, cắm mốc biên giới giữa hai nước vào cuối năm 2014 và tiến tới hoàn thiện các văn bản pháp lý vào năm 2015.
Bên cạnh đó, hoạt động ĐNQP cấp chiến dịch được thực hiện tích cực với nhiều hoạt động sáng tạo và trở thành điểm sáng trong hoạt động đối ngoại toàn quân. Các quân khu có chung đường biên giới với các nước láng giềng đã chủ động tăng cường hoạt động giao lưu, hợp tác, kết nghĩa cụm bản với phía đối tác, giúp đỡ lẫn nhau cùng xây dựng và bảo vệ biên giới hòa bình, ổn định, hợp tác, cùng phát triển. Bộ đội Biên phòng đã đẩy mạnh phối hợp, hợp tác với lực lượng bảo vệ biên giới các nước liền kề trong tuần tra, kiểm soát đường biên, phòng chống tội phạm, di cư bất hợp pháp; đồng thời, chủ động hợp tác về đào tạo cán bộ và trang bị, thiết bị chuyên ngành với biên phòng một số nước. Bộ đội Hải quân, lực lượng Cảnh sát biển… tăng cường hợp tác với các nước trong việc phối hợp tuần tra chung; thiết lập đường dây nóng; giao lưu trao đổi kinh nghiệm, đào tạo cán bộ, hợp tác kỹ thuật quân sự; tham gia cơ chế hợp tác đa phương, song phương, nhằm xây dựng lòng tin và phối hợp trong việc duy trì và xây dựng khu vực biên giới hòa bình, hữu nghị. Nhờ đó, thế trận quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân ở khu vực biên giới, vùng biển không ngừng được củng cố và phát triển, góp phần bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Kết quả đó của Việt Nam được quốc tế ghi nhận và đánh giá là quốc gia ổn định nhất trong khu vực. Đây là cơ sở rất quan trọng bảo đảm môi trường thuận lợi cho phát triển KT-XH, tăng cường tiềm lực QP-AN, thu hút hợp tác đầu tư, trao đổi mậu dịch, thương mại với nước ngoài, tạo tiền đề mở rộng quan hệ đối ngoại, thúc đẩy hội nhập quốc tế của nước ta và tác động trở lại đối với việc bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.
Trong tình hình mới, công tác đối ngoại bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia có những phát triển với những nội dung và yêu cầu mới, cao hơn, nặng nề hơn. Để góp phần bảo vệ chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, trong thời gian tới, công tác ĐNQP cần thực hiện đồng bộ các nội dung, giải pháp; trong đó, tập trung vào một số nội dung, giải pháp chủ yếu sau:
Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng trong hoạt động ĐNQP. Nghị quyết Đại hội XI của Đảng đã chỉ rõ: “Nhiệm vụ của công tác đối ngoại là giữ vững môi trường hòa bình, thuận lợi cho đẩy mạnh CNH, HĐH, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; nâng cao vị thế của đất nước” [2]. Chiến lược phát triển KT-XH 2011 - 2020 cũng nhấn mạnh: “Tăng cường quan hệ hữu nghị, hợp tác với các nước láng giềng; thúc đẩy giải quyết các vấn đề còn tồn tại về biên giới, lãnh thổ, ranh giới biển và thềm lục địa với các nước liên quan trên cơ sở luật pháp quốc tế và quy tắc ứng xử của khu vực” [3]. Quán triệt tinh thần đó, công tác ĐNQP cần được cụ thể hóa thành mục tiêu, phương châm, phương hướng đối ngoại phù hợp cho từng giai đoạn, trên từng mặt công tác. ĐNQP phải bảo đảm mục tiêu xuyên suốt là phát huy được nội lực, tăng cường sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh của thời đại, phát huy sức mạnh của lực lượng và thế trận đối ngoại - QP-AN trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tranh thủ thời cơ để tăng cường hội nhập quốc tế, hình thành thế chiến lược có lợi cho ta để ngăn ngừa chiến tranh, giữ vững hòa bình, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.
Sự nghiệp chính nghĩa của cách mạng, quan điểm, đường lối chiến lược bảo vệ Tổ quốc của Đảng thời kỳ mới về cơ bản được cụ thể hóa trong chính sách quốc phòng, chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, trên tinh thần Việt Nam sẵn sàng “là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế” [4]. Do đó, cần sớm triển khai xây dựng chiến lược QP-AN và chiến lược đối ngoại nằm trong một tổng thể thống nhất, bảo đảm sự liên kết chặt chẽ trong lãnh đạo, chỉ đạo và phối hợp thực hiện trên các ngành, lĩnh vực, tạo sức mạnh tổng hợp trong bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia. Mặt khác, cần tiếp tục phát huy truyền thống, kinh nghiệm dân tộc trong hoạt động ĐNQP bảo vệ chủ quyền lãnh thổ; coi trọng vận dụng sáng tạo tư tưởng, phong cách ngoại giao Hồ Chí Minh, kiên định nguyên tắc độc lập dân tộc và CNXH, luôn linh hoạt, sáng tạo theo phương châm: “dĩ bất biến, ứng vạn biến”... Thực tế cho thấy, chủ quyền lãnh thổ là vấn đề nhạy cảm, phức tạp, liên quan mật thiết đến lợi ích và danh dự quốc gia; do đó, khi giải quyết vấn đề này cần quán triệt, vận dụng đúng đắn quan điểm đối ngoại của Đảng; tuân thủ các quy định trong hiệp ước, quy chế quản lý biên giới đã ký với các nước; lấy đàm phán, thương lượng làm biện pháp hàng đầu. Trong đó, cần bình tĩnh, khéo léo, kiên quyết giữ vững nguyên tắc đấu tranh vì lợi ích quốc gia, kiên định, kiên trì bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế.
Hai là, thống nhất quan điểm, đánh giá đúng tình hình quốc tế, khu vực cũng như thời cơ và các nguy cơ đe dọa đến chủ quyền lãnh thổ quốc gia. Đây là một trong những nội dung quan trọng làm cơ sở để tham mưu cho Đảng, Nhà nước và Bộ Quốc phòng trong hoạch định chiến lược đối ngoại và tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ ĐNQP trong tình hình mới. Để làm được điều đó, các ban, ngành, địa phương của cả nước, nhất là các ngành ĐNQP và Đối ngoại An ninh cần tăng cường trao đổi thông tin, phối hợp nghiên cứu, phân tích, dự báo chiến lược về tình hình quốc tế, khu vực, chiều hướng vận động của các mối quan hệ quốc tế, của thời đại; âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, gây xung đột chính trị - quân sự chống phá cách mạng nước ta của các thế lực thù địch. Thông qua đó, tạo sự thống nhất quan điểm trong đánh giá tình hình quốc tế, khu vực cũng như xác định đối tác, đối tượng; từ đó, có kế hoạch phối hợp đối phó thích hợp, kịp thời và hiệu quả, góp phần bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.
Hiện nay, nước ta đang trong dòng chảy hội nhập quốc tế với cả thời cơ và thách thức đan xen, trong đó có nguy cơ về xâm phạm chủ quyền lãnh thổ. Những xâm hại này, có thể là hữu hình, trực tiếp (lấn chiếm biên giới, vùng biển, xâm canh, xâm cư) nhưng cũng có thể là các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, như: các thảm họa thiên nhiên, tội phạm xuyên quốc gia và những tác động “mềm” làm giảm năng lực tự chủ của đất nước… Chính vì vậy, ĐNQP cần chủ động nghiên cứu, đánh giá một cách toàn diện, khách quan, khoa học về thời cơ, nguy cơ đối với chủ quyền lãnh thổ để có biện pháp vừa hợp tác, vừa đấu tranh phù hợp, hiệu quả. Trong quá trình thực hiện, các lực lượng ĐNQP phải thống nhất nhận thức, quan điểm trong việc đánh giá tình hình, xác định trách nhiệm đối với nhiệm vụ, trên cơ sở đó vận dụng sáng tạo đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước để xử lý có hiệu quả những vấn đề phức tạp nảy sinh trong thực tiễn bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc.
Ba là, kết hợp chặt chẽ giữa đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân với ĐNQP, góp phần bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Thực tiễn đã chứng minh, hoạt động bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc muốn đạt hiệu quả cao phải được tiến hành trong sự phối hợp chặt chẽ với các hoạt động đối ngoại khác và phải lấy mục tiêu cao nhất là thực hiện thắng lợi đường lối cùng các chủ trương, chính sách đối ngoại của Đảng, Nhà nước. Vì thế, việc kết hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân với ĐNQP là một trong những yêu cầu có ý nghĩa quan trọng, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp trong đấu tranh bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia công tác ĐNQP còn phải tuyên truyền, vận động toàn dân tham gia nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ khu vực biên giới, duy trì các hiệp ước, quy chế về biên giới và vận động nhân dân các nước có liên quan phát huy tinh thần đoàn kết, hòa bình, hữu nghị, hợp tác, tạo cơ sở, tiền đề để khu vực biên giới vừa là phên dậu quốc gia; đồng thời, là không gian giao lưu, hợp tác cùng phát triển với các nước.
Muốn vậy, các lực lượng chức năng, nhất là đối ngoại biên phòng và cơ quan quân sự các tỉnh, huyện biên giới phải nắm vững tình hình các mặt và chủ động làm tham mưu, đề xuất nội dung phối hợp, nhất là trong các tình huống phức tạp, đột xuất. Các cơ quan làm công tác đối ngoại cần tăng cường phối hợp trong nghiên cứu và xây dựng các biện pháp, đối sách chuẩn bị ứng phó kịp thời, hiệu quả các tình huống xảy ra. Khi giải quyết các vụ việc liên quan đến tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, cần nắm vững các quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về công tác đối ngoại; phải thực hiện phối hợp thống nhất từ thấp lên cao, tuyệt đối chấp hành nghiêm túc quy định của trên về công tác đối ngoại, tránh chủ quan, nóng vội, mắc sai lầm dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Đặc biệt, cần đẩy mạnh hoạt động ngoại giao nhân dân ở khu vực biên giới thông qua các buổi đàm phán, gặp gỡ và giao lưu văn hóa thường kỳ và thường xuyên để tuyên truyền cho nhân dân, chính quyền địa phương các nước có chung biên giới hiểu rõ chủ trương của Đảng và Nhà nước ta về việc xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, đoàn kết với các nước láng giềng, giữ gìn môi trường hoà bình, ổn định và phát triển.
[1] Ở Việt Nam, trung bình cứ 40 km2 đất liền thì có 01 km biên giới.
[2] ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 236.
[3] [4] Sđd - tr. 139, 236.[/size]
Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng(nguồn: Tạp chí QPTD)Quang cảnh buổi Đối thoại chính sách quốc phòng Việt Nam - Xin-ga-po, ngày 22/7/2014. (ảnh: TTXVN)
[size]Chủ quyền lãnh thổ là quyền làm chủ một cách độc lập, toàn vẹn và đầy đủ về mọi mặt lập pháp, hành pháp và tư pháp của một quốc gia trong phạm vi lãnh thổ của quốc gia đó. Chủ quyền lãnh thổ mang giá trị thiêng liêng, bất khả xâm phạm; tồn tại trong tiềm thức mỗi người, trong nhiều thế hệ và là nhân tố vật chất hình thành, phát triển lòng yêu nước, tinh thần độc lập, tự chủ của mỗi dân tộc. Vì thế, những vấn đề liên quan đến chủ quyền lãnh thổ giữa các nước, nhất là các vấn đề về tranh chấp biên giới đất liền và ranh giới biển đều hết sức nhạy cảm, phức tạp và việc giải quyết nó cũng gặp nhiều khó khăn.
Nước ta có đường biên giới dài, tiếp giáp với nhiều nước, bao gồm biên giới trên đất liền, trên biển và trên không. Mỗi tuyến biên giới có tính pháp lý riêng, có cách xác định khác nhau, do đó yêu cầu về quản lý, bảo vệ cũng có những nội dung khác nhau. Chỉ tính riêng tuyến biên giới đất liền và trên biển nước ta có chiều dài khoảng 7.927 km [1], đi qua nhiều địa bàn, án ngữ nhiều cửa khẩu, hải cảng giao thương quốc tế nên có vị trí chiến lược về kinh tế, quốc phòng - an ninh (QP-AN) và đối ngoại, là địa bàn phức tạp và nhạy cảm trong quan hệ quốc tế. Chính vì vậy, bảo vệ sự ổn định lâu dài chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc nói chung, khu vực biên giới quốc gia nói riêng, là nhiệm vụ căn bản, trọng yếu, thường xuyên của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; trong đó, ĐNQP - một bộ phận hợp thành đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước - giữ vai trò hết sức quan trọng. Đặc biệt, trong bối cảnh nước ta hội nhập ngày càng sâu hơn, toàn diện hơn với khu vực và thế giới, các yếu tố tác động đến quản lý, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ cũng đa dạng và phức tạp hơn thì ĐNQP càng có ý nghĩa quan trọng, nhằm vừa bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, vừa góp phần kiến tạo môi trường hòa bình để phát triển đất nước.
Những năm qua, cùng với công tác đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, ngoại giao nhân dân, công tác ĐNQP đã triển khai các hoạt động trên nhiều lĩnh vực, với nhiều đối tác, mang tính đột phá và đạt được kết quả quan trọng. Chỉ tính giai đoạn 2011 - 2013, chúng ta đã ký 50 văn bản hợp tác với 26 nước và tổ chức quốc tế. Đến nay, đã mở 34 cơ quan Tùy viên Quốc phòng tại các nước và đã có 45 quốc gia đặt cơ quan này tại Việt Nam. Cơ chế đối thoại chiến lược, đối thoại chính sách quốc phòng được phát huy mạnh mẽ, đem lại hiệu quả rõ rệt trong việc xây dựng lòng tin với các nước đối tác.
Điểm nhấn của ĐNQP là, chúng ta đã tập trung đẩy mạnh quan hệ hợp tác với các nước láng giềng có chung đường biên giới và với các nước trong khu vực, góp phần quan trọng vào nhiệm vụ bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Trong đó, việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý quốc tế về biên giới; mở rộng giao lưu, hợp tác với các lực lượng bảo vệ biên giới các nước láng giềng, nhằm xây dựng đường biên giới ổn định, hòa bình, hữu nghị, cùng phát triển được đẩy mạnh và đạt hiệu quả thiết thực. Cùng với đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, ngoại giao nhân dân, ĐNQP đã chủ động đấu tranh, đàm phán, ký kết nhiều hiệp định, hiệp ước với các nước láng giềng, tạo khuôn khổ pháp lý quốc tế về biên giới, lãnh thổ. Đối với Trung Quốc, chúng ta đã hoàn thành cơ bản phân định, cắm mốc đường biên giới thực địa trên đất liền, trên Vịnh Bắc Bộ cùng các văn bản pháp lý sau phân giới, cắm mốc. Đặc biệt, tháng 3/2014, Bộ Quốc phòng hai nước đã tổ chức thành công “Giao lưu Quốc phòng Biên giới” lần đầu tiên; qua đó, thiết lập cơ chế hợp tác mới, tạo đột phá trong quan hệ quốc phòng Việt Nam - Trung Quốc.
Đối với Lào, ĐNQP đã xúc tiến hợp tác xây dựng một số công trình quốc phòng và cụm bản hậu phương chiến lược tại những địa bàn trọng điểm về QP-AN; xây dựng, củng cố chính quyền cơ sở, cụm bản biên giới phát triển theo hướng: gắn phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) với tăng cường QP-AN, góp phần ổn định tình hình ở một số khu vực phức tạp, tạo chuyển biến tích cực về nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân vùng biên giới... Đến nay, việc tôn tạo, tăng dày mốc quốc giới giữa hai nước đã hoàn thành theo đúng kế hoạch đề ra, tạo cơ sở vững chắc để xây dựng tuyến biên giới Việt Nam - Lào hòa bình, ổn định và phát triển. Với Cam-pu-chia, hai bên đã, đang thúc đẩy hợp tác, duy trì ổn định vùng biên giới; phấn đấu hoàn thành phân giới, cắm mốc biên giới giữa hai nước vào cuối năm 2014 và tiến tới hoàn thiện các văn bản pháp lý vào năm 2015.
Bên cạnh đó, hoạt động ĐNQP cấp chiến dịch được thực hiện tích cực với nhiều hoạt động sáng tạo và trở thành điểm sáng trong hoạt động đối ngoại toàn quân. Các quân khu có chung đường biên giới với các nước láng giềng đã chủ động tăng cường hoạt động giao lưu, hợp tác, kết nghĩa cụm bản với phía đối tác, giúp đỡ lẫn nhau cùng xây dựng và bảo vệ biên giới hòa bình, ổn định, hợp tác, cùng phát triển. Bộ đội Biên phòng đã đẩy mạnh phối hợp, hợp tác với lực lượng bảo vệ biên giới các nước liền kề trong tuần tra, kiểm soát đường biên, phòng chống tội phạm, di cư bất hợp pháp; đồng thời, chủ động hợp tác về đào tạo cán bộ và trang bị, thiết bị chuyên ngành với biên phòng một số nước. Bộ đội Hải quân, lực lượng Cảnh sát biển… tăng cường hợp tác với các nước trong việc phối hợp tuần tra chung; thiết lập đường dây nóng; giao lưu trao đổi kinh nghiệm, đào tạo cán bộ, hợp tác kỹ thuật quân sự; tham gia cơ chế hợp tác đa phương, song phương, nhằm xây dựng lòng tin và phối hợp trong việc duy trì và xây dựng khu vực biên giới hòa bình, hữu nghị. Nhờ đó, thế trận quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân ở khu vực biên giới, vùng biển không ngừng được củng cố và phát triển, góp phần bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Kết quả đó của Việt Nam được quốc tế ghi nhận và đánh giá là quốc gia ổn định nhất trong khu vực. Đây là cơ sở rất quan trọng bảo đảm môi trường thuận lợi cho phát triển KT-XH, tăng cường tiềm lực QP-AN, thu hút hợp tác đầu tư, trao đổi mậu dịch, thương mại với nước ngoài, tạo tiền đề mở rộng quan hệ đối ngoại, thúc đẩy hội nhập quốc tế của nước ta và tác động trở lại đối với việc bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.
Trong tình hình mới, công tác đối ngoại bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia có những phát triển với những nội dung và yêu cầu mới, cao hơn, nặng nề hơn. Để góp phần bảo vệ chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, trong thời gian tới, công tác ĐNQP cần thực hiện đồng bộ các nội dung, giải pháp; trong đó, tập trung vào một số nội dung, giải pháp chủ yếu sau:
Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng trong hoạt động ĐNQP. Nghị quyết Đại hội XI của Đảng đã chỉ rõ: “Nhiệm vụ của công tác đối ngoại là giữ vững môi trường hòa bình, thuận lợi cho đẩy mạnh CNH, HĐH, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; nâng cao vị thế của đất nước” [2]. Chiến lược phát triển KT-XH 2011 - 2020 cũng nhấn mạnh: “Tăng cường quan hệ hữu nghị, hợp tác với các nước láng giềng; thúc đẩy giải quyết các vấn đề còn tồn tại về biên giới, lãnh thổ, ranh giới biển và thềm lục địa với các nước liên quan trên cơ sở luật pháp quốc tế và quy tắc ứng xử của khu vực” [3]. Quán triệt tinh thần đó, công tác ĐNQP cần được cụ thể hóa thành mục tiêu, phương châm, phương hướng đối ngoại phù hợp cho từng giai đoạn, trên từng mặt công tác. ĐNQP phải bảo đảm mục tiêu xuyên suốt là phát huy được nội lực, tăng cường sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh của thời đại, phát huy sức mạnh của lực lượng và thế trận đối ngoại - QP-AN trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tranh thủ thời cơ để tăng cường hội nhập quốc tế, hình thành thế chiến lược có lợi cho ta để ngăn ngừa chiến tranh, giữ vững hòa bình, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.
Sự nghiệp chính nghĩa của cách mạng, quan điểm, đường lối chiến lược bảo vệ Tổ quốc của Đảng thời kỳ mới về cơ bản được cụ thể hóa trong chính sách quốc phòng, chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, trên tinh thần Việt Nam sẵn sàng “là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế” [4]. Do đó, cần sớm triển khai xây dựng chiến lược QP-AN và chiến lược đối ngoại nằm trong một tổng thể thống nhất, bảo đảm sự liên kết chặt chẽ trong lãnh đạo, chỉ đạo và phối hợp thực hiện trên các ngành, lĩnh vực, tạo sức mạnh tổng hợp trong bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia. Mặt khác, cần tiếp tục phát huy truyền thống, kinh nghiệm dân tộc trong hoạt động ĐNQP bảo vệ chủ quyền lãnh thổ; coi trọng vận dụng sáng tạo tư tưởng, phong cách ngoại giao Hồ Chí Minh, kiên định nguyên tắc độc lập dân tộc và CNXH, luôn linh hoạt, sáng tạo theo phương châm: “dĩ bất biến, ứng vạn biến”... Thực tế cho thấy, chủ quyền lãnh thổ là vấn đề nhạy cảm, phức tạp, liên quan mật thiết đến lợi ích và danh dự quốc gia; do đó, khi giải quyết vấn đề này cần quán triệt, vận dụng đúng đắn quan điểm đối ngoại của Đảng; tuân thủ các quy định trong hiệp ước, quy chế quản lý biên giới đã ký với các nước; lấy đàm phán, thương lượng làm biện pháp hàng đầu. Trong đó, cần bình tĩnh, khéo léo, kiên quyết giữ vững nguyên tắc đấu tranh vì lợi ích quốc gia, kiên định, kiên trì bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế.
Hai là, thống nhất quan điểm, đánh giá đúng tình hình quốc tế, khu vực cũng như thời cơ và các nguy cơ đe dọa đến chủ quyền lãnh thổ quốc gia. Đây là một trong những nội dung quan trọng làm cơ sở để tham mưu cho Đảng, Nhà nước và Bộ Quốc phòng trong hoạch định chiến lược đối ngoại và tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ ĐNQP trong tình hình mới. Để làm được điều đó, các ban, ngành, địa phương của cả nước, nhất là các ngành ĐNQP và Đối ngoại An ninh cần tăng cường trao đổi thông tin, phối hợp nghiên cứu, phân tích, dự báo chiến lược về tình hình quốc tế, khu vực, chiều hướng vận động của các mối quan hệ quốc tế, của thời đại; âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, gây xung đột chính trị - quân sự chống phá cách mạng nước ta của các thế lực thù địch. Thông qua đó, tạo sự thống nhất quan điểm trong đánh giá tình hình quốc tế, khu vực cũng như xác định đối tác, đối tượng; từ đó, có kế hoạch phối hợp đối phó thích hợp, kịp thời và hiệu quả, góp phần bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.
Hiện nay, nước ta đang trong dòng chảy hội nhập quốc tế với cả thời cơ và thách thức đan xen, trong đó có nguy cơ về xâm phạm chủ quyền lãnh thổ. Những xâm hại này, có thể là hữu hình, trực tiếp (lấn chiếm biên giới, vùng biển, xâm canh, xâm cư) nhưng cũng có thể là các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, như: các thảm họa thiên nhiên, tội phạm xuyên quốc gia và những tác động “mềm” làm giảm năng lực tự chủ của đất nước… Chính vì vậy, ĐNQP cần chủ động nghiên cứu, đánh giá một cách toàn diện, khách quan, khoa học về thời cơ, nguy cơ đối với chủ quyền lãnh thổ để có biện pháp vừa hợp tác, vừa đấu tranh phù hợp, hiệu quả. Trong quá trình thực hiện, các lực lượng ĐNQP phải thống nhất nhận thức, quan điểm trong việc đánh giá tình hình, xác định trách nhiệm đối với nhiệm vụ, trên cơ sở đó vận dụng sáng tạo đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước để xử lý có hiệu quả những vấn đề phức tạp nảy sinh trong thực tiễn bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc.
Ba là, kết hợp chặt chẽ giữa đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân với ĐNQP, góp phần bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Thực tiễn đã chứng minh, hoạt động bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc muốn đạt hiệu quả cao phải được tiến hành trong sự phối hợp chặt chẽ với các hoạt động đối ngoại khác và phải lấy mục tiêu cao nhất là thực hiện thắng lợi đường lối cùng các chủ trương, chính sách đối ngoại của Đảng, Nhà nước. Vì thế, việc kết hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân với ĐNQP là một trong những yêu cầu có ý nghĩa quan trọng, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp trong đấu tranh bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia công tác ĐNQP còn phải tuyên truyền, vận động toàn dân tham gia nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ khu vực biên giới, duy trì các hiệp ước, quy chế về biên giới và vận động nhân dân các nước có liên quan phát huy tinh thần đoàn kết, hòa bình, hữu nghị, hợp tác, tạo cơ sở, tiền đề để khu vực biên giới vừa là phên dậu quốc gia; đồng thời, là không gian giao lưu, hợp tác cùng phát triển với các nước.
Muốn vậy, các lực lượng chức năng, nhất là đối ngoại biên phòng và cơ quan quân sự các tỉnh, huyện biên giới phải nắm vững tình hình các mặt và chủ động làm tham mưu, đề xuất nội dung phối hợp, nhất là trong các tình huống phức tạp, đột xuất. Các cơ quan làm công tác đối ngoại cần tăng cường phối hợp trong nghiên cứu và xây dựng các biện pháp, đối sách chuẩn bị ứng phó kịp thời, hiệu quả các tình huống xảy ra. Khi giải quyết các vụ việc liên quan đến tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, cần nắm vững các quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về công tác đối ngoại; phải thực hiện phối hợp thống nhất từ thấp lên cao, tuyệt đối chấp hành nghiêm túc quy định của trên về công tác đối ngoại, tránh chủ quan, nóng vội, mắc sai lầm dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Đặc biệt, cần đẩy mạnh hoạt động ngoại giao nhân dân ở khu vực biên giới thông qua các buổi đàm phán, gặp gỡ và giao lưu văn hóa thường kỳ và thường xuyên để tuyên truyền cho nhân dân, chính quyền địa phương các nước có chung biên giới hiểu rõ chủ trương của Đảng và Nhà nước ta về việc xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, đoàn kết với các nước láng giềng, giữ gìn môi trường hoà bình, ổn định và phát triển.
[1] Ở Việt Nam, trung bình cứ 40 km2 đất liền thì có 01 km biên giới.
[2] ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 236.
[3] [4] Sđd - tr. 139, 236.[/size]
